" alt="Hero Image Here">
Τα μηνιγγιώματα είναι οι πιο συχνοί πρωτοπαθείς όγκοι του εγκεφάλου, καθώς αποτελούν το 41% αυτών (Ostrom QT). Στην συντριπτική τους πλειοψηφία (98%) είναι καλοήθεις. Σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση της ταξινόμησης των όγκων εγκεφάλου κατά ΠΟΥ ( Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) , τα μηνιγγιώματα κατηγοριοποιούνται σε βαθμό κακοήθειας 1, 2 ή 3 (Louis DN). Η μεγάλη ουσιώδης διαφορά τους από τους υπόλοιπους όγκους του εγκεφάλου είναι ότι δεν αναπτύσσονται όπως τα γλοιώματα στον εγκεφαλικό ιστό διηθώντας τον, αλλά προέρχονται από κύτταρα της μήνιγγας που περιβάλλει τον εγκέφαλο και επομένως απλά τον απωθούν χωρίς να τον προσβάλουν. Τα καλοήθη μηνιγγιώματα εμφανίζουν συνήθως μια αργή ανάπτυξη (Gousias K, 2016). Τα καλοήθη μηνιγγιώματα συναντούνται 4 φορές πιο συχνά στις γυναίκες από τους άνδρες, αντίθετα στην περίπτωση των σπάνιων κακοήθων μηνιγγιωμάτων οι άνδρες προσβάλλονται πιο συχνά. Η διάγνωση τίθεται συνήθως μεταξύ της 4ης και 6ης δεκαετίας.
Ο Καθηγητής Νευροχειρουργικής Δρ. Γούσιας έχει υπερεξειδίκευση στη χειρουργική αντιμετώπιση μηνιγγιωμάτων. Αυτήν την τεχνογνωσία, που παρείχε επί σειρά ετών σε κορυφαία κέντρα Νευροχειρουργικής της Γερμανίας, όπου θήτευσε τα τελευταία 5 χρόνια ως διευθυντής μεγάλης Aκαδημαϊκής Νευροχειρουργικής Κλινικής του Πανεπιστημίου του Münster, πλέον την προφέρει και στην Ελλάδα, μέσω του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Στα πλαίσια της αναγνώρισης του κλινικού και ακαδημαϊκού του έργου πάνω στους όγκους του ΚΝΣ έχει επιλεγεί από το 2023 ως ειδήμων χειρουργό όγκων εγκεφάλων στην 15μελή επιτροπή της Ευρωπαϊκής Νευροχειρουργικής Εταιρείας (EANS Neurooncology section). Επίσης καλείται να δώσει ομιλίες για τα μηνιγγιώματα τόσο ως προσκεκλημένος ομιλητής σε διεθνή νευροογκολογικά συνέδρια όσο και σε ιατρικές εκδόσεις.
Διαβάστε εδώ την πρόσφατη συνέντευξη του στον γερμανικό εκδοτικό οίκο για την Υγεία
Τα μηνιγγιώματα προέρχονται από κύτταρα του μεσαίου χιτώνα της μήνιγγας, που περιβάλλει τον εγκέφαλο και ονομάζεται αραχνοειδής μήνιγγα, τα οποία αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Σήμερα δεν έχουμε πλήρη επίγνωση όλων των αιτιών της γένεσης των μηνιγγιωμάτων, γνωρίζουμε όμως ορισμένους παράγοντες που προδιαθέτουν για την ανάπτυξή τους.
Σίγουρα τα οιστρογόνα φέρεται να κατέχουν κάποιον σημαντικό ρόλο, αφού υψηλές τιμές τους σχετίζονται με την νόσο. Ακτινοβολίες στα πλαίσια μιας παλαιότερης καρκινικής νόσου έχουν ενοχοποιηθεί επίσης. Όπως και στα γλοιώματα, ορισμένα γενετικά σύνδρομα, π.χ. Νευροινωμάτωση, περιλαμβάνουν συχνά και την ανάπτυξη συνήθως πολλαπλών μηνιγγιωμάτων, τόσο στον εγκέφαλο όσο και στον νωτιαίο μυελό.
Ένα μηνιγγίωμα μπορεί κάλλιστα να διεγνώσθεί στα πλαίσια μιας μαγνητικής εγκεφάλου για γενικά συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία ή ζάλη , τα οποία δεν είναι σίγουρο ότι σχετίζονται με την νόσο. Όταν προκαλούνται ειδικά συμπτώματα, αυτά εξαρτώνται από την εντόπιση και το μέγεθος του όγκου. Σε περίπτωση μεγάλων όγκων με αυξημένη ενδοκράνια πίεση, τότε ενδέχεται να υπάρχουν ισχυρές κεφαλαλγίες μέχρι και επιληψία ή μείωση επιπέδου συνείδησης. Άλλα συμπτώματα θα μπορούσαν να είναι διαταραχές της όρασης και των οπτικών πεδίων, σε περίπτωση μηνιγγιωμάτων στην περιοχή του οπτικού χιάσματος και των οπτικών νεύρων, αδυναμία στα άκρα, σε περίπτωση πιέσεως του κινητικού κέντρου του εγκεφάλου, δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση σε περίπτωση που το μηνιγγίωμα εντοπίζεται στα κέντρα του λόγου. Μηνιγγιώματα κοντά στον οφθαλμικό κόγχο μπορούν να οδηγήσουν σε εξώφθαλμο και σε διαταραχές στην κίνηση των οφθαλμών, ενώ μηνιγγιώματα στην οσφρητική περιοχή προβλήματα όσφρησης. Σε περίπτωση μηνιγγιωμάτων του νωτιαίου μυελού, πολύ συχνά προκαλείται αδυναμία στα άνω ή και κάτω άκρα.
Πολύ συχνά ένα μηνιγγίωμα αποτελεί τυχαίο εύρημα σε μια αξονική ή μαγνητική τομογραφία που διενεργήθηκε για άλλους λόγους. Σε αυτήν την περίπτωση αν και οι απεικονιστικές μέθοδοι δεν μπορούν να επιβεβαιώσουν 100% την διάγνωση, η οποία γίνεται μόνο μέσω μιας βιοψίας, μπορούμε να βασιστούμε μόνο στις απεικονίσεις ώστε να αποφευχθεί κάποιο χειρουργείο, αφού τα μηνιγγιώματα έχουν τυπικά χαρακτηριστικά τόσο στις αξονικές όσο και μαγνητικές τομογραφίες. Σε περίπτωση που η κλινική εικόνα και το ιστορικό θέτουν την υποψία για μια χωροκατακτητική εξεργασία στον εγκέφαλο, τότε χρησιμοποιούμε απεικονιστικές μεθόδους, όπως η αξονική τομογραφία ή ή μαγνητική τομογραφία για την διερεύνηση. Η τελευταία είναι το διαγνωστικό μέσο εκλογής. Ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις, όπως PET DOTATEC μπορούν να ανιχνεύσουν ακόμα και ελάχιστα κύτταρα μηνιγγιώματος όταν οι παραδοσιακές ακολουθίες της μαγνητικές δεν μπορούν να τις απεικονίσουν.
Ωστόσο η σίγουρη και τελική διάγνωση των όγκων γίνεται μέσω της βιοψίας και της επακόλουθης ιστολογικής και μοριακής εξέτασης, όταν ενδείκνυται η χειρουργική αφαίρεσή τους. Η βιοψία με την επακόλουθη ιστολογική και μοριακή ταξινόμηση θα μας δώσουν μια επιπλέον πολύτιμη πληροφορία, όχι μόνο ότι πρόκειται για κάποιο μηνιγγίωμα αλλά και για τον βαθμό κακοήθειας του όγκου κατά ΠΟΥ, που σε περίπτωση μηνιγγιώματος βαθμού 2 ή 3 ενδεχόμενως να οδηγήσει σε επικουρικές θεραπείες μετά από ένα χειρουργείο.
Τα καλοήθη μηνιγγιώματα εμφανίζουν μια εξαιρετική πρόγνωση. Ουσιαστικά ασθενείς με μηνιγγιώματα βαθμού κακοήθειας 1 που είναι χειρουργήσιμα, δεν πρέπει να ανησυχούν για κάποια μείωση στο προσδόκιμο επιβίωσής τους. Σε ασθενείς με μηνιγγιώματα βαθμού κακοήθειας 3 η νόσος εμφανίζει δυσμενή πρόγνωση, ενώ τα μηνιγγιώματα βαθμού 2 που μπορούν να χειρουργηθούν, εμφανίζουν μια ενδιάμεση αλλά και πάλι καλή πορεία. Παρά την πολύ καλή πρόγνωση σε ότι αφορά την επιβίωση, τα μηνιγγιώματα υποτροπιάζουν συχνά. Όπως συμβαίνει και στις περισσότερες περιπτώσεις όγκων, έτσι και στα μηνιγγιώματα ο βαθμός αφαίρεσης του όγκου είναι μαζί με τον βαθμό κακοήθειας ο πιο σημαντικός προγνωστικός παράγοντας (Gousias K, 2016; Gousias K 2017; Gousias K 2023; Simon M, Gousias K 2024; Mirian C, Gousias K 2024). Οι ασθενείς, στους οποίους διενεργείται μια ολική αφαίρεση του όγκου, εμφανίζουν σαφέστατα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που είναι ελεύθεροι από όγκο, όπως έδειξε η έρευνα με την μεγαλύτερη σειρά παγκοσμίως ασθενών με μηνιγγιώματα με το μεγαλύτερο follow up από την Πανεπιστημιακή Κλινική της Βόννης (Gousias K,2016). Πέρα από τον βαθμό εξαίρεσης του όγκου, και η μοριακή βιολογία του όγκου φαίνεται να επηρεάζει την επιθετικότητά του (Gousias K 2014; Schmidt M, Gousias K 2016; Sahm F, Gousias K 2015; Rapp C, Gousias K 2015).
Τα περισσότερα μηνιγγιώματα δεν απαιτούν χειρουργική αφαίρεση. Μικρά ασυμπτωματικά μηνιγγιώματα είναι καλύτερο να παρακολουθούνται αρχικά. Σε αυτήν την περίπτωση είναι απαραίτητο ο έλεγχος να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα μέσω μαγνητικών τομογραφιών, ώστε να υπάρξει έλεγχος και γρήγορή αντιμετώπιση στην περίπτωση που αυξηθεί το μέγεθός τους επικίνδυνα. Ωστόσο, όταν ο όγκος προκαλεί συμπτώματα ή εντοπίζεται σε κρίσιμες περιοχές του εγκεφάλου, που μπορεί να δημιουργήσει σύντομα προβλήματα λόγω αγγείων, νεύρων ή διάφορών άλλων δομών που περιβάλει και πιέζει τότε θα πρέπει να συζητηθεί σοβαρά το ενδεχόμενο του χειρουργείου.
Η επέμβαση σήμερα ενισχύεται σημαντικά από τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, που επιτρέπουν στον χειρουργό να προσφέρει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια:
Προσφέρει τρισδιάστατη καθοδήγηση σε πραγματικό χρόνο, βοηθώντας στην ακριβή προσπέλαση του όγκου και στην αποφυγή κρίσιμων δομών του εγκεφάλου.
Διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση
Ελέγχει σε όλη τη διάρκεια της επέμβασης τις λειτουργίες του εγκεφάλου, ώστε να προστατευθούν βασικές ικανότητες, όπως η ομιλία ή η κινητικότητα.
Ενδοσκοπική χειρουργική προσπέλαση
Μέσω μικρότερων τομών, διευκολύνει την ασφαλή αφαίρεση όγκων σε δύσκολες θέσεις, μειώνοντας τον μετεγχειρητικό πόνο και τον χρόνο ανάρρωσης.
Ο Δρ. Γούσιας αξιοποιεί συστηματικά αυτές τις τεχνικές για να προσφέρει στους ασθενείς του εξατομικευμένη και ασφαλή χειρουργική αντιμετώπιση.
Στόχος της χειρουργικής θεραπείας είναι η αφαίρεση τόσο ολόκληρου του όγκου όσο και η ριζική αφαίρεση της έκφυσης του όγκου από την μήνιγγα. Σε μερικές περιπτώσεις το μηνιγγίωμα διηθεί και παρακείμενους ιστούς, όπως το μέρος της βάσης του κρανίου. Ο Νευροχειρουργός πρέπει να επιχειρήσει την εξαίρεση και αυτής της περιοχής σε περίπτωση που το χειρουργείο μπορεί να γίνει με ασφάλεια. Μια ριζική αφαίρεση του μηνιγγιώματος ονομάζεται αφαίρεση κατά Simpson I, η οποία πρέπει να αποτελεί τον αυτονόητο σκοπό κάθε χειρουργείου. Σε σπάνιες περιπτώσεις δεν είναι δυνατή μια τέτοια αφαίρεση, οπότε αφήνεται ένα μέρος της έκφυσης του μηνιγγιώματος, το οποίο πρέπει τότε να καυτηριασθεί (Simpson II) ή αφήνεται μέρος του όγκου (Simpson III-V). Όπως είναι ευνόητο μια ριζική αφαίρεση οδηγεί σε καλύτερα ογκολογικά αποτελέσματα, δηλ. σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα χωρίς κάποια πιθανή υποτροπή (Gousias et al, 2016; Simon & Gousias 2024). Στην εικόνα 1 απεικονίζονται οι Kaplan Meier καμπύλες, οι οποίες αποδεικνύουν πως όσο πιο επιθετική είναι η αφαίρεση του μηνιγγιώματος μαζί με την περιοχή της έκφυσής του, τόσο πιο ευνοϊκή είναι η πορεία χωρίς επανεμφάνιση του όγκου. Η εργασία αυτή του κ. Γούσια δημοσιεύθηκε στο μεγαλύτερο νευροχειρουργικό περιοδικό παγκοσμίως, στο λεγόμενο Journal of Neurosurgery.
Για χειρουργικές αφαιρέσεις υψηλόβαθμων μηνιγγιωμάτων, που διηθούν το εγκεφαλικό παρέγχυμα ή βρίσκονται σε εγγύτητα των κρίσιμων κέντρων του εγκεφάλου, είναι επιτακτικό να χρησιμοποιούνται διεγχειρητικές τεχνικές, όπως και στα χειρουργεία των γλοιωμάτων. (Gousias K 2023).
Μια ριζική και ασφαλής αφαίρεση του μηνιγγιώματος είναι σαφέστατα πιο πιθανό να προσφερθεί από ειδήμονες νευροχειρουργούς (Gousias K, 2024) με ειδική εκπαίδευση σε μεγάλα κέντρα, μεγάλη χειρουργική εμπειρία και εξειδίκευση στην χειρουργική των όγκων καθώς και διεθνή αναγνώριση τους. Η επιτροπή Χειρουργικής Νευρο-ογκολογίας της Ευρωπαϊκής Νευροχειρουργικής Εταιρείας δημοσίευσε το προφίλ ενός expert χειρουργού για όγκους εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού (Gousias K, 2024).
Σε περίπτωση ατελούς αφαίρεσης του όγκου ή σε μηνιγγιώματα βαθμού κακοήθειας 2 ή 3 κατά ΠΟΥ μπορεί να εφαρμοστεί μετεγχειρητικά μια επικουρική παραδοσιακή ακτινοβολία ή επίσης μέθοδοι ακτινοχειρουργικής (cyber knife, g knife).
Gousias K, et al. Meningiomas with CNS invasion. Front Neurosci 2023;17:1189606
Gousias K et al. The Simpson grading revisited: aggressive surgery and its place in modern meningioma management. J Neurosurg 2016;125(3):551-60
Gousias K et al. Function outcome related to aggressive surgery for meningiomas. J Neurosurg 2017;128(2): 654-55
Gousias K, et al. Karyopherin a2 and chromosome region maintenance protein 1 expression in meningiomas: novel biomarkers for recurrence and malignant progression. J Neurooncol 2014;118(2):289-296
Gousias K et al. Expertise in Surgical Neurooncology. Results of a survey of EANS Neurooncology Section. Brain and Spine 2024;4:102822
Louis DN et al, The 2021 WHO Classification of Tumors of the Central Nervous System: a summary. Neuro Oncol 2021;23(8):1231-1251
Mirian C, Gousias K et al. The importance of considering competing risks in recurrence analysis of intracranial meningioma. Neurooncol 2024;166(3):503-511
Ostrom QT et al, CBTRUS Statistical Report: Primary Brain and Other Central Nervous System Tumors Diagnosed in the United States in 2016-2020. Neuro Oncol 2023;25(12 Suppl2):iv1-iv99.
Pintea B, Gousias K et al. Prognostic factors for functional outcome of patients with optic nerve sheath meningiomas treated with stereotactic radiotherapy. Evaluation of own and metaanalysis of published data. Cancers 2021;13(3):522
Rapp C, Gousias K et al. Cytotoxic T cells and their activation status are independent prognostic markers in meningiomas. Clin Cancer Res 2019;25(17):5260-5270
Sahm F, Gousias K et al. TERT Promoter Mutations and Risk of Recurrence in Meningioma. J Natl Cancer Inst 2015;108(5):djv377
Schmidt M, Gousias K et al. Transcriptomic analysis of aggressive meningiomas identifies PTTG1 and LEPR as prognostic biomarkers independent of WHO grade. Oncotarget 2016; 7(12):14551-68
Simon M, Gousias K. Grading meningioma resections: the Simpson classification and beyond. Acta Neurochir 2024;166(1):28
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία (περίπου 98%) τα μηνιγγιώματα είναι καλοήθη και αναπτύσσονται αργά. Ένα μικρό ποσοστό μπορεί να είναι πιο επιθετικό (βαθμού 2 ή 3), οπότε χρειάζεται στενότερη παρακολούθηση και πιο εντατική θεραπεία.
Χειρουργική επέμβαση απαιτείται όταν το μηνιγγίωμα προκαλεί συμπτώματα (π.χ. έντονους πονοκεφάλους λόγω ενδοκράνιας υπέρτασης, αδυναμία, επιληπτικές κρίσεις), όταν μεγαλώνει γρήγορα ή όταν βρίσκεται σε σημείο που μπορεί να πιέσει ζωτικές δομές του εγκεφάλου. Μικρά και ασυμπτωματικά μηνιγγιώματα συχνά παρακολουθούνται μόνο με μαγνητική τομογραφία.
Ναι, υπάρχει πιθανότητα υποτροπής. Αυτό εξαρτάται από το αν έγινε πλήρης αφαίρεση, αλλά και από τη βιολογία του όγκου. Γι’ αυτό είναι σημαντικός ο τακτικός έλεγχος με μαγνητικές τομογραφίες μετά την επέμβαση αλλά κυρίως να επιδιώκεται η ολική του αφαίρεση κατά την διάρκεια του χειρουργείου.
Η αφαίρεση μηνιγγιώματος είναι μια εξειδικευμένη νευροχειρουργική επέμβαση. Με τις σύγχρονες τεχνικές – όπως η νευροπλοήγηση, η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση και οι ενδοσκοπικές προσπελάσεις – η ασφάλεια έχει βελτιωθεί σημαντικά, μειώνοντας τον κίνδυνο επιπλοκών και προστατεύοντας κρίσιμες λειτουργίες, όπως η ομιλία, η όραση και η κίνηση.
Η κλασική χειρουργική στοχεύει στη ριζική αφαίρεση του όγκου μέσω επέμβασης. Αντίθετα, η ακτινοχειρουργική (π.χ. με cyberknife ή gamma knife) δεν αφαιρεί τον όγκο, αλλά χρησιμοποιεί στοχευμένη ακτινοβολία για να σταματήσει την ανάπτυξή του. Συνήθως εφαρμόζεται σε μικρά μηνιγγιώματα ή όταν δεν είναι εφικτή η πλήρης χειρουργική αφαίρεση.
Ναι, εφόσον βρίσκεται σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις γνωστικές λειτουργίες ή το συναίσθημα, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα μνήμης, συγκέντρωσης ή και αλλαγές στη συμπεριφορά. Ωστόσο, αυτό εξαρτάται πάντα από την εντόπιση και το μέγεθος του όγκου.
Ακολουθηστε μας
